Θ’ αφήσω τη λευκή χιονισμένη κορυφή
που ζέσταινε μ’ ένα γυμνό χαμόγελο την απέραντη μόνωσή μου
Θα τινάξω απ’ τους ώμους μου τη χρυσή τέφρα
των άστρων
καθώς τα σπουργίτια τινάζουν το χιόνι απ’ τα φτερά τους.
Έτσι σεμνός άνθρωπος ακέριος
έτσι πασίχαρος
κι αθώος θα
περάσω
κάτω απ' τις
ανθισμένες ακακίες των
χαδιών σου
και
θα ραμφίσω το
πάμφωτο τζάμι του έαρος.
Θα 'μαι το γλυκό παιδί που
χαμογελάει στα πράγματα και
στον εαυτό του
χωρίς δισταγμό και προφύλαξη.
Σαν να μην γνώρισα τα
χλωμά μέτωπα των
χειμωνιάτικων δειλινών
τις λάμπες των
άδειων σπιτιών
και τους
μοναχικούς διαβάτες κάτω
απ’ τη σελήνη του Αυγούστου.
Ένα παιδί.
[πρώτο απόσπασμα από τη συλλογή του Γιάννη
Ρίτσου ΕΑΡΙΝΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ 1937-1938, που είναι η πρώτη εκτενής ποιητική σύνθεσή
του με βασικό θεματικό μοτίβο την ερωτική αγάπη, τόσο συνυφασμένη με την άνοιξη
και τη μουσική – εξ ου κι ο τίτλος ΕΑΡΙΝΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ]
ΕΙΧΑ ΚΛΕΙΣΕΙ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΓΙΑ Ν’ ΑΤΕΝΙΖΩ ΤΟ ΦΩΣ (αποσπάσματα από την ΕΑΡΙΝΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ του
Γιάννη Ρίτσου 1937-38)
ΙΙ
Είχα κλείσει τα μάτια για ν' ατενίζω το φως.
Τυφλός.
Είχα κάψει τη φλόγα
για ν' αναπνέω.
Τις νύχτες
αφουγκραζόμουν τους θρόους της
σιγής
κι η ανάσα του χαμόγελου
δε γνώριζε τη μετάνοια.
Να δακρύζω
πάνω στα διάφανα χέρια μου
από μια διάφανη χαρά
που δεν επιθυμεί.
Όχι θωπεία. Όχι όνειρο.
Πιο πέρα.
Εκεί που καταλύεται τ' όνειρο
κι η φθορά έχει φθαρεί.
Κ' ήρθες εσύ.
ΙΙΙ
Κοίταξε αγαπημένη
πώς σε κοιτάζουν
τα λυπημένα χέρια μου.
Σα δυο παιδιά ορφανά
που κλαίγαν μες στο βράδυ
χωρίς ψωμί
και κοιμηθήκαν τρέμοντας
πάνω στο χιόνι.
Κρύωναν μα δεν επαιτούσαν.
Κρατούσαν
ένα λουλούδι σιωπηλό
και παίζαν τρυφερά κι αδέξια
στους ραγισμένους δρόμους.
Αγαπημένη
κοίταξε πώς διστάζουν
τα νυχτωμένα χέρια μου.
Πώς μπορεί ν' ανοιχτεί
αυτή η θύρα του φωτός
για μένα που δε γνώρισα
μήτε τον ίσκιο μιας μαρμαρυγής;
Στέκω απ' έξω στο ψύχος δειλός
και κοιτώ τα μεγάλα παράθυρα
τα φωτισμένα ρόδα
και τα κρύσταλλα
κι όλο λέω να κινήσω να φύγω
προς τη γνώριμη νύχτα
κι όλο λέω να' ρθω
κι όλο στέκω
έξω απ' τη θύρα σου.
Μη με καλέσεις ακόμη.
Ας παρατείνουμε
αυτές τις ώρες τις θαμπές
τις υπερπληρωμένες
που δυο κόσμοι
ανταμώνονται
που δυο βαθιές φωνές
ζυγιάζονται
πάνω σε μια χορδή αργυρή
και μια σταγόνα δρόσου
σκιρτά και ταλαντεύεται
στ' άνθος της νύχτας.
Εδώ θα μείνει
εκεί θα πέσει.
Αγαπημένη
τι προετοιμάζεται για μας
μέσα στο βλέμμα των θεών
πίσω απ' αυτή τη φωταψία;
V
Η κωδωνοκρουσία του φωτός
μας υποδέχεται στο ξανθό
ακροθαλάσσι.
Η αυγή περνάει στην αμμουδιά
βρέχοντας μόλις τα γυμνά της
πέλματα
στο χρυσό κύμα.
Μια νέα κοπέλα
άνοιξε το παράθυρο και χαμογέλασε
στη θάλασσα.
Έκλεισε τα μάτια της στο φως
για ν’ ατενίσει βαθιά της
την υπόκωφη λάμψη του χαμογέλιου
της
……………………………..
[αποσπάσματα
από τη συλλογή του Γιάννη Ρίτσου ΕΑΡΙΝΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ
1937-38]
ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ, ΔΕΝ ΕΧΩ ΠΑΡΑ ΜΟΝΟ ΜΙΑΣ
ΣΤΙΓΜΗΣ ΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΦΤΕΡΟΥΓΙΣΜΑ, (VI απόσπασμα από τη συλλογή του Γιάννη
Ρίτσου ΕΑΡΙΝΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ 1937-38)
Δε βλέπεις
πάνω στο δέρμα μου
το πρωτάνοιχτο θάμβος;
Δεν ακούς
μες στις ίνες μου
μύρια φτερά μικρών κορυδαλλών
που μόλις τ’ άγγιξε
η πρώτη ακτίνα
της αυγής;
Πόσο είμαι νέος.
Πόσο είμαι νέος
κάτω απ’ τα βλέφαρά σου.
Τα πολυτρίχια
των αρχαίων πηγών
που συναθροίζουν τ’ αργυρά τους
δάκρυα
σε γαλανούς καθρέφτες ουρανού
κοιμούνται πίσω απ’ τα μάτια μου
που σε βλέπουν.
Καμιά διάσπαση.
Η μνήμη των αποχαιρετισμών
δε ρυτιδώνει τα χέρια μου
που όρθρισαν μέσα στα χέρια σου.
Γεύομαι στα χείλη σου
την πρασινάδα της εξοχής
και τους θρύλους της θάλασσας.
Η ζέστα του κορμιού σου
με ντύνει τον ήλιο.
Σφράγισε τις χαραματιές
των παραθύρων.
Οι στοχασμοί και οι στίχοι
μακραίνουν μες τη νύχτα
κ' εμείς απ' την κλίνη μας
μόλις ακούμε τις φωνές τους
σαν ομιλίες μεθυσμένων
που αποτείνονται στη σκιά τους
και στη λυμφατική σελήνη.
Το φως των ηγεμονικών μαλλιών σου
σκεπάζει τους ώμους της νύχτας.
Βυθίζονται τ' άστρα
στους βυθούς των ματιών σου
κι ανθίζουμε εμείς
έμπιστοι κι ωραίοι
καθώς τα πλάσματα
την πρώτη μέρα του Θεού
που δεν είχαν ρωτήσει κι' απορήσει.
Χ
Αγάπη, Αγάπη,
δε μου 'χες φέρει εμένα
μήτ' ένα ψίχουλο φωτός για να δειπνήσω.
Νήστης γυμνός και αδάκρυτος
περιφερόμουν στα όρη
και τ' ανένδοτα μάτια μου στύλωνα
στους ουρανούς
γυρεύοντας την αμοιβή μου
απ' τη σιωπή και το τραγούδι.
Τα τρυφερά λυκόφωτα
οι πράες καμπύλες των βουνών
και τα λαμπρά βράδια του θέρους
με ρωτούσανε πού είσαι ω Αγάπη.
Μα εγώ δεν είχα τι ν' αποκριθώ
κι έφευγα σιωπηλός
ρίχνοντας χάμω τη μορφή μου
για να καλύψω την ταπείνωσή μου.
Οι ωχρές αυγές
ακουμπούσαν στο περβάζι μου
το διάφανο πηγούνι τους
κάρφωναν στο πλατύ μου μέτωπο
τα μεγάλα γαλάζια τους μάτια
και με κοιτούσαν με πικρία
ζητώντας ν' απολογηθώ.
Τι ν' απαντήσω, Αγάπη;
Και δρασκελούσα το κατώφλι
τίναζα τα κατάμαυρα μαλλιά μου μες
στο φως
και τραγουδούσα πλατιά στους
ανέμους
το τραγούδι του «αδέσμευτου».
Πεισμωμένος χλωμός κι ακατάδεχτος
κοιτούσα τον κόσμο και κραύγαζα:
«Δεν έχω τίποτα
δικά μου είναι τα
πάντα».
Κι όμως μια παιδική φωνή
επίμονα έκλαιγε βαθιά μου
γιατί δεν είχες έλθει, Αγάπη.
Τις νύχτες του έαρος
που η γύρη των άστρων
και των λουλουδιών
αγρυπνούσε στο δέρμα μου
μια λυπημένη ανταύγεια
σερνόταν στην απέραντη ψυχή μου
γιατί αργούσες να 'ρθεις, Αγάπη.
Γι' αυτό κι' οι πιο λαμπροί μου
στίχοι
είχαν κρυμμένο στην καρδιά τους
ενός λυγμού το τρεμοσάλεμα
γιατί έλειπες απ' την καρδιά μου,
Αγάπη.
Όταν περιπλανιόμουν
στην ερημία του φθινοπώρου
στα γυμνά δάση
ζητώντας με σφιγμένα δάχτυλα
τον ήλιο που έφευγε χλωμός
πάνω απ' τις παγωμένες λίμνες
εσένα ζητούσα, ω Αγάπη.
Κι όταν ακόμη επέστρεφα
την όψη μου απ' τη γη
και τρυπούσα με πύρινα βλέμματα
τα τείχη της νύχτας
ήταν γιατί δεν ήθελα να κλάψω
που δε με συλλογίστηκες, Αγάπη.
Ζητώντας το θεό
ζητούσα εσένα.
Εσένα περιμένοντας
γέμισα τους κήπους μου
με λευκούς κρίνους
για να βυθίζεις τις κνήμες σου
αυτά τα βράδια τ' αργυρά
που η σελήνη ραντίζει με δρόσο
τη φιλντισένια υψωμένη μορφή σου.
Για σένα, Αγάπη, ετοίμασα τα πάντα
κι αν έμαθα να τραγουδώ τόσο γλυκά
ήταν γιατί στην ίδια τη φωνή μου
ζητούσα να 'βρω τα ίχνη των βημάτων
σου
ζητούσα να φιλήσω
μονάχα και τη σκόνη του ίσκιου σου
ω Αγάπη.
[αποσπάσματα
από τη συλλογή του Γιάννη Ρίτσου ΕΑΡΙΝΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΑ 1937-38]
ΧΑΡΑ-ΧΑΡΑ ΔΕ
ΜΑΣ ΝΟΙΑΖΕΙ ΤΙ Θ’ ΑΦΗΣΕΙ ΤΟ ΦΙΛΙ ΜΑΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ ΚΑΙ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ (XVI
απόσπασμα από τη συλλογή του Γιάννη Ρίτσου ΕΑΡΙΝΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ 1937-1938)
Αγγίξαμε
το μέγα άσκοπο
που δε ζητά το σκοπό του.
Ο Θεός
πραγματοποιεί τον εαυτό του
στο φιλί μας.
Περήφανοι εκτελούμε
την εντολή τού απείρου.
Ένα μικρό παράθυρο
βλέπει τον κόσμο.
Ένα σπουργίτι λέει
τον ουρανό.
Σώπα.
Στην κόγχη των χειλιών μας
εδρεύει το απόλυτο.
Σωπαίνουμε κι ακούμε
μες στο γαλάζιο βράδυ
την ανάσα της θάλασσας
καθώς το στήθος κοριτσιού
ευτυχισμένου
που δε μπορεί να χωρέσει
την ευτυχία του.
Ένα άστρο έπεσε.
Είδες;
Σιωπή.
Κλείσε τα μάτια.
XVIΙΙ
Κλείνω τα βλέφαρα
κάτω απ’ την ήρεμη νύχτα
κι ακούω να κελαηδούν μυριάδες
άστρα
εκεί όπου σύρθηκαν τα δάχτυλά σου
πάνω στη σάρκα μου
Είμαι ο έναστρος ουρανός
του θέρους
Τόσο βαθύς και ωραίος
τόσο μεγάλος έγινα
απ’ την αγάπη σου
που δε δύνεσαι πια
να μ’ αγκαλιάσεις.
Αγαπημένη
έλα να μοιραστούμε
τα δώρα που μου ’φερες.
Ιδού το δάσος λυγίζει
απ’ το βάρος των ανθών και των
φύλλων του
[αποσπάσματα
από τη συλλογή του Γιάννη Ρίτσου ΕΑΡΙΝΗ
ΣΥΜΦΩΝΙΑ 1937-38]
Αν
κάποιος θα ’θελε να διαβάσει την ιστορία του αιώνα, θα την έβρισκε ακέραια στην
ποίηση του Ρίτσου: στα ποιήματα που την κατέγραψαν σαν χρονικό, στα εγερτήρια
άσματα, σε ύμνους ηρώων και ελεγεία… Κι ακόμα, πιο βαθιά, στο εσωτερικό
οδοιπορικό του ποιητή, που το αποτύπωσε μέρα τη μέρα με σαφήνεια ή υπαινικτικά.
Κι αυτό το «υπαινικτικά» λέει περισσότερα για τη βία του καθεστώτος, τις
νοοτροπίες και τη συμβατική ηθική, τους ιδεολογικούς πειθαναγκασμούς. Με
προσωπεία και δάνειες φωνές αρθρώνει την αλήθεια του. Οι αμφισημίες, οι
αντιφάσεις, οι παλινωδίες μαρτυρούν τη σκληρή πάλη του στοχαστή που δέχεται τα
δυσοίωνα μηνύματα των καιρών, ενώ έχει συνδέσει το πεπρωμένο του με το
υψηλότερο όραμα της ανθρωπότητας
Τετάρτη, 3 Φεβρουαρίου 2021
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου